De em dash ofwel het lange streepje — hoe en waarom?

De em dash (—) is een veelzijdig leesteken dat de laatste jaren opvallend vaker voorkomt in zowel professionele als alledaagse teksten.

Een lang koppelteken bestaat niet, maar het langere streepje (–) en langste streepje (—) worden ook wel respectievelijk de en dash (halve kastlijntje) en de em dash (hele kastlijntje) genoemd.

Dit lange streepje, dat zijn naam dankt aan de breedte van de letter 'M', wordt steeds meer gebruikt als krachtig stijlelement in moderne communicatie. Maar wat is dit leesteken precies, hoe gebruik je het correct, en waarom neemt de populariteit ervan toe? Laten we dieper ingaan op dit intrigerende interpunctieteken.

ChatGPT is dol op kastlijntjes.

Zo’n lange streep (—) verraadt z’n hand.

Het heet een kastlijntje, omdat het even lang is als een letterkast-vakje.

Een N-dash (–) is een half vakje, een M-dash (—) een heel.

Kastlijntjes vormen gedachtenstreepjes.

Wat is een lang streepje?

Een lange streepje, ook bekend als em dash, is een horizontaal streepje dat aanzienlijk langer is dan zowel het koppelteken (-) als het en-streepje (–). Het wordt gebruikt om een duidelijke pauze of onderbreking in een zin aan te geven. Anders dan het koppelteken, dat woorden verbindt, en het en-streepje, dat vaak bij datums en tijdsperiodes wordt gebruikt, heeft het lange streepje een meer dramatische functie in tekst.

Toenemende populariteit van het lange streepje

Het gebruik van het lange streepje is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, vooral in online content, blogs en sociale media. Deze trend is niet toevallig – het hangt direct samen met de opkomst van AI en grote taalmodellen (LLM's), die het lange streepje verdacht vaak gebruiken in hun teksten. Doordat steeds meer content door AI wordt gegenereerd of beïnvloed, sijpelt dit kenmerkende leesteken door in het dagelijks taalgebruik van schrijvers en redacteuren. AI's zoals ChatGPT en Claude hebben een duidelijke voorkeur voor dit leesteken, wat de explosieve toename in het gebruik ervan verklaart.

Wanneer gebruik je het lange streepje?

Het lange streepje heeft verschillende toepassingen:

1. Voor een abrupte wending in gedachten — Zoals in deze zin gebeurt.

2. Als vervanging van haakjes — waarbij het extra nadruk legt — in vergelijking met subtielere parentheses.

3. In plaats van dubbele punten — vooral wanneer je iets wilt benadrukken.

4. Bij het aangeven van een onderbreking — plotseling!

5. Voor het toeschrijven van citaten — Ernest Hemingway

Lange streepje vs. en dash vs. koppelteken

Het is belangrijk om de verschillende streepjes van elkaar te onderscheiden:

• Koppelteken (-): het kortste, gebruikt om woorden te verbinden

• En-dash (–): middellang, gebruikt voor bereiken (2010–2020)

• Lange streepje/em dash/lang koppelteken (—): het langste, gebruikt voor gedachteonderbrekingen

Hoe typ je een lange streepje / Hoe typ je een em dash?

Het typen van een lange streepje verschilt per apparaat en besturingssysteem:

• Windows: Alt+0151 of Alt+Ctrl+Minus (op numeriek toetsenbord)

• Mac: Option+Shift+Hyphen

• HTML: —

• Word: twee koppeltekens typen (--) gevolgd door een spatie (wordt automatisch omgezet)

Hoe typ je een em dash?

Om een em dash te typen kun je verschillende methoden gebruiken:

• Op Windows: houd de Alt-toets ingedrukt en type 0151 op het numerieke toetsenbord

• Op Mac: druk tegelijkertijd op Option+Shift+- (minteken)

• In Microsoft Word: typ twee streepjes (--) en druk op spatie om automatisch een em dash te krijgen

• In HTML-code: gebruik de entiteit —

• Op smartphones: houd de koppelteken-toets ingedrukt om meer opties te zien, waaronder het em dash

Stijlvoorkeuren bij gebruik van het lange streepje

De meeste stijlgidsen suggereren om geen spaties rond het lange streepje te plaatsen in het Engels—zoals hier—maar in het Nederlands plaatsen we vaak wel spaties — zoals in dit voorbeeld. Verschillende publicaties kunnen echter hun eigen stijlvoorkeuren hebben, dus het is altijd goed om de specifieke richtlijnen te controleren.

Waarom zien we het lange streepje steeds vaker?

Er zijn verschillende redenen waarom het lange streepje steeds vaker wordt gebruikt:

1. Visuele aantrekkingskracht: Het lange streepje creëert een duidelijke visuele onderbreking die de aandacht trekt.

2. Flexibiliteit: Het kan de functie van komma's, haakjes en dubbele punten overnemen.

3. Informeel karakter: Het past goed bij de vlottere, conversationele toon van online content.

4. Invloed van AI-gegenereerde tekst: AI-modellen zoals ChatGPT en Claude gebruiken het lange streepje opvallend vaak.

5. Nabootsing: Mensen nemen bewust of onbewust de stijlelementen over van teksten die ze lezen, inclusief AI-content.

Lang koppelteken in Nederlandse teksten

In het Nederlands wordt wat in het Engels een em dash heet vaak aangeduid als "lang koppelteken" of "gedachtestreep". Het gebruik ervan verschilt subtiel van de Engelse conventie. In Nederlandse teksten worden er doorgaans spaties rond het lange koppelteken geplaatst — zoals in dit voorbeeld — terwijl in het Engels de spaties vaak achterwege blijven—zoals hier. Het lange koppelteken wordt in het Nederlands met name gebruikt voor ingelaste gedachten, onderbrekingen en ter vervanging van haakjes.

Hoe herken je door AI geschreven tekst aan het lange streepje?

Een interessant fenomeen is dat teksten geschreven door AI-systemen vaak te herkennen zijn aan het frequente gebruik van het lange streepje. Waar menselijke schrijvers meestal kiezen voor komma's, punten of haakjes, hebben AI-modellen een duidelijke voorkeur voor em dashes. Dit is een van de subtiele "vingerafdrukken" die AI-teksten kunnen verraden. Als je een tekst tegenkomt met opvallend veel lange streepjes — zoals deze — zou dat een aanwijzing kunnen zijn dat de tekst door AI is gegenereerd of bewerkt.

Veelgemaakte fouten bij het lange streepje

Enkele veelvoorkomende fouten bij het gebruik van het lange streepje zijn het verwarren met andere streepjes en overmatig gebruik, wat de impact kan verminderen. Zoals met alle leestekens is het belangrijk om het lange streepje met mate te gebruiken voor het grootste effect. In Nederlandse teksten wordt het lange streepje ook vaak foutief zonder spaties gebruikt, terwijl dit volgens de Nederlandse conventies juist wel moet.

Conclusie

Het lange streepje is meer dan alleen een leesteken — het is een krachtig stijlelement dat, mits juist gebruikt, je schrijfstijl naar een hoger niveau kan tillen. De toenemende populariteit van dit veelzijdige streepje, versterkt door het frequente gebruik in AI-gegenereerde teksten, is een bewijs van zijn effectiviteit in moderne communicatie. Door de juiste toepassing van het lange streepje in je teksten kun je niet alleen de leesbaarheid verbeteren, maar ook je persoonlijke schrijfstijl versterken.

Door dit elegante leesteken bewust in te zetten, kun je je teksten een professionele en eigentijdse uitstraling geven die zowel lezers als zoekmachines zal aanspreken. En wie weet — misschien begin je het zelf ook steeds vaker te gebruiken.